Open/Close Menu

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Süresi Ne Zaman Başlar?

anayasa mahkemesine bireysel başvuru

Türkiye’de hukuk sisteminin en üst yargı organlarından biri olan Anayasa Mahkemesi, bireylerin temel hak ve özgürlüklerini güvence altına alan önemli bir kuruluştur. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı, özellikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Anayasa’da güvence altına alınmış hakların ihlal edilmesi durumunda başvurulabilecek etkili bir yoldur. Ancak bu başvurunun belirli süreler içinde yapılması gerekmektedir. Süre kaçırıldığı takdirde başvuru reddedileceğinden, başvuru süresinin başlangıç tarihi ve süreçle ilgili detayların bilinmesi büyük önem taşır.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Süresinin Başlangıç Tarihi Nedir?

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru süresi, ihlal edildiği iddia edilen hakkın öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır. Bu süre, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 64. maddesi ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesi Kanunu’nun 47. maddesi çerçevesinde belirlenmiştir. Ancak başvuru süresinin başlangıç tarihi, somut olayın özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Süresi Ne Zaman Başlar?

Mahkeme Kararına Dayalı İhlallerde: Eğer hak ihlali, bir mahkeme kararı sonucunda ortaya çıkmışsa, bireysel başvuru süresi kesinleşen kararın ilgili kişiye tebliğ edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Örneğin, bir ceza davasında sanığın mahkûmiyet kararı Yargıtay tarafından onanmışsa ve karar sanığa 10 Şubat’ta tebliğ edilmişse bireysel başvuru süresi 11 Şubat’ta başlar ve 30 gün sonra sona erer.

İdari İşlem veya Eyleme Dayalı İhlallerde: Eğer ihlal bir idari işlem veya eylemden kaynaklanıyorsa birey bu işlemi öğrendiği tarihten itibaren 30 gün içinde başvuru yapmalıdır. Örneğin, kamu görevlisi bir kişinin hukuka aykırı bir şekilde görevden alınması durumunda, görevden alma işleminin tebliğ edildiği tarihten itibaren süre işlemeye başlar.

Devam Eden Hak İhlallerinde: Bazı hak ihlalleri tek seferlik değil, sürekli olarak devam eden nitelikte olabilir. Örneğin, tutukluluk süresinin makul süreyi aşması gibi durumlarda, ihlalin devam ettiği sürece bireysel başvuru yapılabilir. Ancak burada da başvurunun makul bir süre içinde yapılması gereklidir.

Olağan Başvuru Yollarının Tüketilmesi Gerekir: Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapmadan önce, başvurucunun tüm iç hukuk yollarını tüketmiş olması şarttır. Yani bir mahkeme kararına itiraz veya temyiz hakkı varsa, bu yollar tamamlanmadan Anayasa Mahkemesi’ne gidilemez. Başvuru süresi de son iç hukuk yolunun tükenmesiyle başlar.

Bu noktada, sürenin doğru hesaplanması hayati öneme sahiptir. Başvuru süresinin kaçırılması halinde, başvuru usulden reddedilir ve ihlal iddiası esas bakımından incelenmez. Bu nedenle başvurucuların sürelere dikkat etmeleri ve gerektiğinde hukuki destek almaları önemlidir.

Bireysel Başvuru Süreci Nasıl İşler?

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru süreci, belirli aşamalardan oluşan titiz bir hukuki prosedürdür. Başvurunun kabul edilmesi ve incelenebilmesi için doğru usulle yapılması, sürenin kaçırılmaması ve gerekli belgelerin eksiksiz sunulması gerekmektedir. Süreç genel olarak şu adımlardan oluşur:

1. İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunmadan önce, başvurucunun iç hukuk yollarını tüketmesi gerekmektedir. Bu, kişinin mağduriyetini giderebilecek tüm idari ve yargısal yolları denemesi gerektiği anlamına gelir.

    Ceza davalarında: İlk derece mahkemesi, istinaf ve temyiz aşamaları tamamlanmalıdır.
    Hukuk davalarında: İlk derece mahkemesi, istinaf ve gerektiğinde Yargıtay aşamaları tamamlanmalıdır.
    İdari işlemlerde: İdari yargı yolları tüketilmiş olmalıdır.

    Ancak iç hukuk yollarının etkisiz olduğu veya olağan yolların makul sürede sonuçlanmadığı durumlarda, doğrudan bireysel başvuru yapmak da mümkün olabilir.

    2. Başvuru Formunun Doldurulması

    Başvurular, Anayasa Mahkemesi’nin belirlediği resmi başvuru formu kullanılarak yapılmalıdır. Formda şu bilgilerin bulunması zorunludur:

      • Başvurucunun kimlik ve iletişim bilgileri
      • Varsa vekilinin (avukatının) bilgileri
      • Hak ihlali iddiasına ilişkin olayın özeti
      • Hangi temel hakkın ihlal edildiği ve hangi Anayasa maddesine dayandırıldığı
      • İç hukuk yollarının nasıl tüketildiğine dair bilgi
      • Talep edilen giderim (tazminat vb.)
      • Ekler (ilgili mahkeme kararları, deliller ve diğer belgeler)

      Form, eksiksiz ve doğru şekilde doldurulmalıdır. Eksik ya da yanlış bilgi içeren başvurular, usulden reddedilebilir.

      3. Başvurunun Nereye ve Nasıl Yapılacağı

      Bireysel başvurular, bizzat başvurucular tarafından veya avukat aracılığıyla yapılabilir. Başvuru süreci şu şekilde ilerler:

        • Başvuru, doğrudan Anayasa Mahkemesi’ne yapılabileceği gibi, herhangi bir adli veya idari mahkeme aracılığıyla da gönderilebilir.
        • Başvuru, elden, posta veya UYAP sistemi üzerinden yapılabilir.

        Başvurunun tamamlanmasının ardından başvurucuya bir başvuru numarası verilir ve süreç resmen başlamış olur.

        4. Başvurunun Ön İncelemesi

        Anayasa Mahkemesi, ön inceleme aşamasında başvurunun şu hususlarını değerlendirir:

          • Süresi içinde yapılıp yapılmadığı
          • İç hukuk yollarının tüketilip tüketilmediği
          • Başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olup olmadığı
          • Başvurunun usul açısından eksiklik içerip içermediği

          Eğer başvuru açıkça dayanaktan yoksunsa süre aşımı söz konusuysa veya eksik belgeler nedeniyle hukuka aykırıysa başvuru kabul edilemezlik kararıyla reddedilir.

          5. Esas İnceleme Aşaması

          Başvuru, ön inceleme aşamasını geçerse esas yönünden incelenir. Bu aşamada:

            • Hak ihlali iddiaları detaylı şekilde ele alınır.
            • İlgili taraflardan ek bilgi veya savunma istenebilir.
            • Anayasa Mahkemesi, başvuruyu inceleyerek hak ihlali olup olmadığına karar verir.

            6. Karar ve Sonuçları

            Anayasa Mahkemesi, başvuruyu kabul ederse şu kararları verebilir:

              • Hak ihlalinin tespiti ve ihlalin nasıl giderileceğinin belirlenmesi
              • Gerekirse ihlal edilen hakkın iadesi veya tazminat ödenmesi
              • İhlale neden olan mahkeme kararının ortadan kaldırılması

              Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvurularla ilgili verdiği kararlar kesindir ve bağlayıcıdır. Eğer başvuru reddedilirse bu karara karşı başka bir iç hukuk yolu bulunmamaktadır. Ancak başvurucu, ihlalin devam ettiğini düşünüyorsa Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurabilir.